Na czym polega zabezpieczenie pożyczek unijnych?
W niedawno opublikowanym wpisie Pożyczki unijne - wszystko co musisz wiedzieć zawarliśmy szereg informacji na temat ów instrumentów, stanowiących jednocześnie najbardziej opłacalną zwrotną formę finansowania MŚP. Preferencyjne warunki pożyczek wiążą się jednak nie tylko z koniecznością spełnienia warunków formalnych oraz zapewnieniem odpowiedniej zdolności finansowej, ale również determinują wniesienie zabezpieczenia. Pojęcie to w obliczu wielu potencjalnych wnioskodawców może wydawać się skomplikowane, a w skrajnych przypadkach - niesłusznie stanowić czynnik odstraszający od złożenia aplikacji. Niniejszy wpis ma na celu jego szczegółowe omówienie.
Czym jest zabezpieczenie pożyczek unijnych i po co się je stosuje?
Wymóg wniesienia zabezpieczenia dotyczy każdego beneficjenta pożyczki unijnej. Jest to nieodłączny element procesu, którego spełnienie jest konieczne, aby móc uzyskać decyzję pozytywną. Przez zabezpieczenie należy rozumieć środki prawne mające na celu ochronę interesów wierzyciela (czyli instytucji udzielającej finansowania), które będą mogły zostać zastosowane w przypadku braku możliwości egzekucji przyznanego kapitału. Zabezpieczenie pełni zatem funkcję gwarancyjną, która umożliwia instytucji odzyskanie pożyczonej kwoty w formie pieniężnej lub rzeczowej, w przypadku regularnego braku regulowania należności. Jest to nie tylko ochrona interesów pożyczkodawcy, ale również czynnik motywujący z punktu widzenia pożyczkobiorcy - zarówno pod kątem terminowych spłat rat kapitałowo-odsetkowych, jak i należytego wykonania założeń realizowanej operacji.
Pożyczkobiorca ma możliwość wyboru formy zabezpieczenia, które najlepiej odpowiada jego sytuacji oraz możliwościom, choć jego forma może być determinowana również przez pryzmat wnioskowanej kwoty pożyczki. Warto pamiętać, że każda instytucja finansująca może mieć swoje indywidualne wytyczne dotyczące akceptowalnych zabezpieczeń, choć w większości przypadków podejście do zarządzania ryzykiem pożyczkodawców jest zbliżone i stosunkowo elastyczne (co daje możliwość np. połączenia dwóch form zabezpieczeń).
Warto zaznaczyć, że instytucje finansowe nie przystępują od razu do przejmowania zabezpieczenia w przypadku problemów ze spłatą pożyczki przez firmę. W większości sytuacji, gdy wystąpi opóźnienie, pożyczkobiorca otrzymuje uprzednio pisma z wezwaniami do uregulowania należności oraz propozycje rozwiązań mających na celu nawiązanie ugody. Dopiero w przypadku braku należytej reakcji i zwiększania stanu zadłużenia rozważane jest wypowiedzenie umowy, co również nie dzieje się natychmiastowo. Po ewentualnym rozwiązaniu - priorytetem instytucji jest odzyskanie kapitału wraz z należnymi odsetkami, a pożyczkobiorca często ma możliwość spłaty zadłużenia w dogodny sposób, zanim zostaną podjęte bardziej radykalne kroki. To podejście ma na celu ochronę obu stron i umożliwienie dłużnikowi uregulowania zobowiązań bez zbędnych komplikacji. Tolerancja pożyczkodawców jest w tym zakresie wyższa w stosunku do tradycyjnych banków komercyjnych ze względu na publiczny charakter środków oraz faktu, iż pełnią one wyłącznie rolę instytucji pośredniczących.
Dostępne formy zabezpieczenia pożyczek unijnych to:
- Weksel własny in blanco
- Hipoteka na nieruchomości
- Zastaw rejestrowy na środku trwałym
- Poręczenie osób trzecich
- Inne formy zabezpieczenia (np. depozyt gwarancyjny, blokada pieniężna, fundusze poręczeniowe)
W dalszej części artykułu znajduje się opis każdej z nich.
Weksel własny in blanco
Podstawowa i każdorazowo wymagana forma zabezpieczenia w pożyczkach unijnych. W praktyce jest to dokument, w którym wystawca (czyli pożyczkobiorca) zobowiązuje się bezwarunkowo zapłacić określoną sumę pieniężną na rzecz odbiorcy (instytucji finansującej) w momencie wezwania do zapłaty. Charakterystyczną cechą weksla in blanco jest to, że w momencie jego wystawienia nie zawiera on wszystkich elementów, na przykład kwoty czy daty płatności. Te dane mogą zostać uzupełnione przez wierzyciela zgodnie z warunkami umowy zabezpieczającej pożyczkę, jednak wyłącznie w przypadku gdy pożyczkobiorca nie wywiąże się z obowiązku spłaty.
Weksel własny in blanco jest instrumentem, który zapewnia instytucji finansowej szybkie i stosunkowo łatwe dochodzenie roszczeń, ale warto podkreślić, że nie jest to zabezpieczenie wystarczające. Instytucje pożyczkowe, w trosce o minimalizowanie ryzyka niewypłacalności pożyczkobiorcy, zawsze wymagają dodatkowych form zabezpieczenia.
W szczególnych przypadkach instytucje finansujące mogą akceptować zabezpieczenie na bazie samego weksla in blanco. Dotyczy to jednak wyłącznie wnioskodawców charakteryzujących się optymalną kondycją finansową oraz nielicznych instrumentów. W praktyce nieznaczna ilość instytucji dopuszcza takie rozwiązanie, a nawet jeśli - stosują one wówczas dodatkowy warunek w postaci limitu udzielonych środków (najczęściej do 50 000 - 100 000 PLN).
Hipoteka na nieruchomości
Najczęściej stosowana i szczególnie preferowana przez instytucje finansowe forma zabezpieczenia pożyczek unijnych - niezależnie od ubieganej wysokości środków, a zwłaszcza przy wyższych kwotach finansowania; od 100 000 PLN. W takich przypadkach wartość nieruchomości, na której ustanawiana jest hipoteka, musi wynosić minimum 130% wnioskowanej kwoty pożyczki. Wartość wynikać może z rzetelnie przeprowadzonego na bazie rozeznanie rynkowego uzasadnienia, bądź w przypadku wewnętrznych wymogów instytucji - operatu szacunkowego sporządzonego przez rzeczoznawcę.
PRZYKŁAD:
Firma ABC sp. z o.o. ubiega się o pożyczkę unijną w wysokości 300 000 PLN. Minimalna wartość nieruchomości (pomniejszona o wartość ewentualnych wpisów hipotecznych) musi wynieść w takim wypadku pułap 390 000 PLN.
Hipoteka na nieruchomości to prawo ustanowione na rzecz wierzyciela (instytucji finansowej), które uprawnia go do zaspokojenia swoich roszczeń ze sprzedaży nieruchomości dłużnika, w przypadku gdy dłużnik nie spłaci zobowiązania w terminie. Oznacza to, że pożyczkobiorca, podpisując umowę, zgadza się na to, że jego nieruchomość może zostać sprzedana na licytacji, jeśli pożyczka nie zostanie uregulowana i nie dojdzie do porozumienia stron w zakresie zwrotu środków. Co ważne, hipoteka jest ustanawiana na nieruchomości w drodze wpisu do księgi wieczystej i pozostaje w mocy, dopóki dług nie zostanie w całości spłacony. Wpisu hipoteki do księgi wieczystej dokonuje notariusz po wydaniu pozytywnej decyzji, a koszt usługi ponosi pożyczkobiorca.
Zabezpieczenie w formie hipoteki może być stosowane wyłącznie na nieruchomościach, które posiadają założoną księgę wieczystą. Do najczęściej akceptowanych rodzajów nieruchomości należą: lokale mieszkalne, budynki komercyjne, grunty rolne, czy działki budowlane. Warto również podkreślić, że hipoteka może zostać ustanowiona na tzw. "drugim miejscu hipotecznym", co oznacza, że instytucja finansowa zabezpiecza się także na nieruchomości już obciążonej hipoteką, na przykład przez bank (o ile pożyczkodawca nie posiada odrębnej wewnętrznej polityki). Co więcej, zabezpieczenie może być ustanowione nie tylko na nieruchomości należącej bezpośrednio do pożyczkobiorcy, ale również na nieruchomości osoby trzeciej, pod warunkiem, że ta osoba wyrazi na to zgodę w formie oświadczenia.
Instytucja finansowa wymaga określonego zestawu dokumentów, aby dokonać weryfikacji i skutecznie ustanowić hipotekę na nieruchomości. Najczęściej wymagane są takie załączniki jak: odpis z księgi wieczystej, a także akt notarialny, który potwierdza prawo do dysponowania nieruchomością. Jeśli zabezpieczenie dotyczy nieruchomości należącej do osoby trzeciej - konieczna będzie pisemna zgoda tej osoby na ustanowienie hipoteki. Dodatkowo, w niektórych przypadkach instytucje mogą zażądać wypisu i wyrysu z ewidencji gruntów i budynków, aktualnej polisy ubezpieczeniowej nieruchomości, dokumentacji zdjęciowej, a w bardziej skomplikowanych sytuacjach: operatu szacunkowego sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego. Wszystkie te dokumenty służą weryfikacji stanu prawnego i rynkowej wartości nieruchomości, co pozwala instytucji dokładnie ocenić ryzyko związane z udzieleniem pożyczki.
Przed zaproponowaniem nieruchomości jako potencjalny przedmiot zabezpieczenia - warto zweryfikować jej stan prawny. Dokonać można tego na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości, poprzez wpisanie numeru księgi wieczystej. Na bazie odpisu dostępne są informacje nie tylko na temat charakterystyki nieruchomości, jej położenia i stanu prawnego, czy struktury właścicielskiej, lecz także ewentualnych praw i roszczeń (zawartych w 3 dziale księgi wieczystej) oraz aktywnych wpisów hipotecznych (zawartych w 4 dziale księgi wieczystej). O ile większość pożyczkodawców jest w stanie zaakceptować fakt obciążenia hipoteką (w przypadku spełnienia warunku wartości nieruchomości po odjęciu wartości wpisu, względem wnioskowanej kwoty pożyczki), tak służebności, bądź inne prawa i roszczenia - wymagają uprzedniego usunięcia, aby móc nieruchomość została zaakceptowana.
Zastaw rejestrowy na środku trwałym
Kolejna forma zabezpieczenia pożyczek unijnych, stosowana pod warunkiem, że wartość środka trwałego wynosi minimum 180-200% kwoty pożyczki. Konkretny próg zależy od rodzaju zaproponowanego zabezpieczenia. Wymagane może być udokumentowanie wartości, bądź przedstawienie wiarygodnego uzasadnienia.
Zastaw rejestrowy polega na ustanowieniu prawa wierzyciela do zaspokojenia roszczeń z wartości środka trwałego, jeśli dłużnik nie wywiąże się ze spłaty. Przedmiot zastawu jest wpisywany do rejestru, co zabezpiecza interesy wierzyciela. W praktyce przedsiębiorca może nadal korzystać z zastawionego majątku, ale ewentualna sprzedaż lub transfer własności wymaga zgody wierzyciela. Jeśli dłużnik nie wywiąże się ze spłaty zobowiązania, wierzyciel może przejąć i sprzedać zastawiony środek, by odzyskać należność.
Wymagane może być, aby środek trwały stanowił aktywo firmy (pożyczkobiorcy) i uwzględniony był w jej ewidencji środków trwałych. Istotna jest jego łatwa zbywalność, co oznacza, że nie wszystkie aktywa zostaną zaakceptowane jako zabezpieczenie. Preferowane są uniwersalne maszyny, urządzenia przemysłowe, pojazdy (np. samochody osobowe, ciężarówki) oraz inne sprzęty, które można szybko i bez problemów sprzedać. Zastaw rejestrowy jest często wykorzystywany jako dodatkowe zabezpieczenie, a przy większych kwotach zwykle instytucje wymagają wspomnianej wcześniej nieruchomości. Co istotne - maszyny, urządzenia i środki transportu planowane do zakupu w ramach pożyczki nie mogą co do zasady stanowić przedmiotu jej zabezpieczenia.
W przypadku ustanowienia zastawu rejestrowego mogą być wymagane dokumenty takie jak: wycena środka trwałego wykonana przez rzeczoznawcę , dokumenty potwierdzające prawo własności (np. faktury zakupu, umowy sprzedaży), czy ewidencja środków trwałych firmy. Wierzyciel może również zażądać dodatkowych zaświadczeń, które potwierdzą brak obciążeń na środku trwałym, a także polisy w przypadku gdy instytucja stosuje cesję praw z ubezpieczenia
Poręczenie osób trzecich
Poręczenie osób trzecich jest najczęściej stosowane jako zabezpieczenie dodatkowe, choć w niektórych przypadkach może stanowić jedyne zabezpieczenie pożyczki. Dotyczy to głównie sytuacji, gdy wnioskodawca ubiega się o środki na poziomie nieprzekraczającym 100 000 PLN. W takich przypadkach instytucje finansowe najczęściej wymagają poręczenia dwóch osób, aby zabezpieczyć udzieloną pożyczkę.
Poręczenie polega na zobowiązaniu się osób trzecich do spłaty pożyczki, jeśli dłużnik nie wywiąże się ze swoich zobowiązań. Poręczyciele, zwani gwarantami, podpisują umowę, w której potwierdzają gotowość do przejęcia spłaty zadłużenia w przypadku niewypłacalności pożyczkobiorcy. Oznacza to, że instytucja finansowa może zwrócić się do nich o uregulowanie należności, jeśli pierwotny dłużnik nie spłaci kapitału wraz z odsetkami. Poręczenie jest zatem solidarnym zobowiązaniem, które daje wierzycielowi większe bezpieczeństwo i możliwość egzekucji długu od osób trzecich.
Poręczyciele muszą wykazać stały dochód, który nie może być niższy niż minimalna miesięczna płaca krajowa. Może on pochodzić z różnych źródeł, takich jak umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, własna działalność gospodarcza, emerytura, renta lub inne udokumentowane źródła dochodu. W przypadku poręczycieli dodatkowym atutem może być posiadanie majątku, co zwiększa ich wiarygodność jako zabezpieczenia. Ważne jest również to, że poręczycielem nie może być współmałżonek pożyczkobiorcy ani osoba uzyskująca dochody poza terytorium Polski.
Wymagane dokumenty od poręczycieli obejmują przede wszystkim oświadczenie majątkowe, które określa stan posiadanych aktywów i zobowiązań. Często konieczne jest również potwierdzenie dochodów, na przykład zaświadczenie od pracodawcy, dokumenty finansowe z działalności gospodarczej, decyzje o przyznaniu emerytury lub renty. Pożyczkodawcy mogą także żądać kopii ostatnich zeznań podatkowych. Dodatkowo, raporty BIK poręczycieli są sprawdzane, aby upewnić się, że nie posiadają innych zobowiązań wobec instytucji finansowych. Weryfikacji podlegają również ewentualne zaległości powstałe względem instytucji publicznoprawnych (Urząd Skarbowy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych).
Poręczenia nie są widoczne w żadnym publicznym rejestrze, co oznacza, że nie obciążają zdolności kredytowej poręczycieli. Osoby te nie zaciągają dodatkowych zobowiązań, a ich majątek może być egzekwowany dopiero w przypadku, gdy pożyczkobiorca nie wywiąże się ze spłaty i umowa pożyczki zostanie wypowiedziana. Dzięki temu poręczyciele nie muszą się obawiać negatywnego wpływu poręczenia na swoje bieżące finanse, dopóki nie zajdzie potrzeba spłaty długu.
Pozostałe formy zabezpieczenia
Pozostałe formy zabezpieczenia są stosowane rzadko i nie zawsze są akceptowane przez instytucje dystrybuujące środki publiczne. Mogą jednak służyć jako dodatkowe zabezpieczenie, szczególnie gdy wartość nieruchomości nie spełnia wymagań dotyczących wartości rynkowej ustalonych przez pożyczkodawcę.
Depozyt gwarancyjny / blokada pieniężna to forma zabezpieczenia, która polega na zamrożeniu środków na koncie bankowym dłużnika. Środki te są zablokowane na rzecz instytucji udzielającej pożyczki i nie mogą być wykorzystywane przez dłużnika. Co istotne, wymagana jest blokada środków w wysokości znacznie przekraczającej wnioskowaną kwotę pożyczki, najczęściej wynosząca 150-200% wartości kapitału. Tak wysokie wymagania mają na celu zapewnienie wierzycielowi odpowiedniego zabezpieczenia, jednak oznacza to, że przedsiębiorca musi dysponować znacznymi zasobami gotówkowymi, które pozostaną zamrożone do czasu pełnej spłaty zobowiązania.
Fundusze poręczeniowe to z kolei instytucje, które oferują płatne poręczenia dla przedsiębiorców, zabezpieczając ich zobowiązania wobec pożyczkodawców. Działają na zasadzie udzielania gwarancji spłaty pożyczki w przypadku niewypłacalności dłużnika. W praktyce przedsiębiorca, który nie może przedstawić innych form zabezpieczenia, może zwrócić się do funduszu poręczeniowego, który – za określoną opłatą – udzieli poręczenia na rzecz pożyczkodawcy. Tego rodzaju zabezpieczenie jest przydatne dla firm, które posiadają ograniczone zasoby majątkowe, ale mogą wykazać stabilność finansową.
Co nie może stanowić przedmiotu zabezpieczenia pożyczki unijnej?
Instytucje finansująca nie zaakceptują jako zabezpieczenie takich form jak:
- Przyszłe przepływy pieniężne
- Materiały i surowce lub towar handlowy
- Akcje i obligacje
- Pozostałe papiery wartościowe
- Złoto/srebro i inne kamienie szlachetne
- Kryptowaluty
- Prawa własności intelektualnej
- Nieruchomości posiadające prawa służebności / roszczenia / ograniczenia
- Specjalistyczne ruchomości trudne do zbycia
- Poręczenia osób nieuzyskujących stałego dochodu, bądź zarabiających za granicą
Współpraca z Financial Matter
W przypadku chęci dokonania weryfikacji przedmiotu zabezpieczenia oraz przeprowadzenia przez cały proces aplikacyjny przez zewnętrznego eksperta - zachęcamy do podjęcia bezpośrednio kontaktu z Financial Matter. Nasz zespół ekspertów sprawdzi czy posiadane przez Ciebie zabezpieczenie będzie akceptowalne, a także oceni czy spełniasz pozostałe warunki formalne. Dzięki temu dowiesz się czy uzyskanie pożyczki unijnej będzie możliwe i jakie są szanse na powodzenie procesu. W przypadku wykazania zielonego światła do działania - przygotujemy dla Ciebie kompletną dokumentację do złożenia w instytucji.
KONSULTACJA Z EKSPERTEM
