Biznes na ekologicznych fundamentach: Przewodnik po Gospodarce Obiegu Zamkniętego (GOZ)
Gospodarka o obiegu zamkniętym jest pojęciem coraz częściej stosowanym, które obiło się już o uszy niejednemu przedsiębiorcy. Wynika to z podejścia aktywnie funkcjonujących podmiotów, które coraz częściej decydują się na wdrażanie niniejszego systemu gospodarczego. Dotyczy to już nie tylko dużych korporacji i monopolistów w swojej branży, ale również firm należących do sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Model GOZ jest jednocześnie promowany przez Unię Europejską, która sukcesywnie wdrażając w życie ideologię Europejskiego Zielonego Ładu - dąży do neutralności klimatu i minimalizacji emisji gazów cieplarnianych. W następstwie ów działań - 11 marca 2020 r. Komisja Europejska wydała oficjalny komunikat prasowy dotyczący opracowania nowego planu działania UE w zakresie gospodarki obiegu zamkniętego.
Wyżej wskazane aspekty znajdują odzwierciedlenie wśród realizowanych konkursów dotacyjnych w ramach Funduszy Europejskich na lata 2021-2027 - zarówno w kontekście programów regionalnych, jak i o skali ogólnopolskiej. Działania przedsiębiorców promujące gospodarkę obiegu zamkniętego wielorazowo nagradzane są poprzez przyznanie dodatkowej punktacji, podnoszącej jednocześnie szanse na uzyskanie dofinansowania na realizację celów inwestycyjnych wnioskodawców. Idąc dalej - część spośród nadchodzących naborów dedykowana będzie opracowaniu kompletnego modelu biznesowego opartego o GOZ.
Tyle tytułem wstępu, natomiast jak założenia te mają się w praktyce? Czy abstrahując od perspektywy uzyskania bezzwrotnych środków unijnych - wdrożenie rozwiązań w zakresie GOZ może przynieść wymierne efekty z punktu widzenia przedsiębiorców? Jakiego rodzaju działania można uznać za zgodne z opisywanym systemem gospodarczym? Na te pytania i wiele innych kwestii - postaramy się odpowiedzieć w dalszej części artykułu.
Czym jest gospodarka o obiegu zamkniętym?
W pierwszej kolejności skupmy się na definicji gospodarki linearnej. Jest to podejście statystycznie stosowane do tej pory przez znaczną większość firm - zwłaszcza o charakterze produkcyjnym. Można podzielić je na cztery etapy: pierwszy - zakładający wydobycie surowców, drugi - przekształcenie ich na wyrób końcowy, trzeci - wykorzystanie i zużycie produktu oraz czwarty - proces utylizacji produktu, pozbawiony próby jego ponownego wykorzystania. Metodologia ta wiąże się z wysokim stopniem konsumpcjonizmu i stałym zapotrzebowaniem na ponowne wydobycie surowców, bez czego niemożliwe będzie wznowienie całego cyklu. Te z kolei są ograniczone i zakładając podtrzymanie modelu gospodarki linearnej w skali globalnej - ulegną w końcu wyczerpaniu.
Założenia gospodarki obiegu zamkniętego są z goła odmienne. Model ten polega bowiem na minimalizacji wytwarzanych odpadów i przygotowywaniu ich do ponownego użycia, aby pozostały w obiegu tak długo jak będzie to możliwe. W czystej teorii zmianie ulega jedynie ostatni etap - produkty zamiast podlegać utylizacji, trafiają do recyklingu, dzięki czemu mogą zostać ponownie wykorzystane w przyszłości - w tej samej produkcji, bądź na poczet zupełnie innej funkcjonalności, domykając tym samym pętlę całego procesu. Efekt ten możliwy jest do osiągnięcia poprzez zastosowanie zasadniczych zmian na pozostałych etapach produkcji - na przykład poprzez opracowanie nowych technologii, wykorzystanie źródeł odnawialnych, czy automatyzację i robotyzację linii produkcyjnej.
W praktyce - GOZ obejmuje następujące działania:
- WYKORZYSTYWANIE SUROWCÓW CYRKULARNYCH (pochodzących z recyklingu tworzyw sztucznych, papieru, tekstyliów, szkła, stali, metali szlachetnych, a także pozostałych materiałów z odzysku)
- OGRANICZENIE ZUŻYCIA SUROWCÓW PIERWOTNYCH (w tym zasobów środowiskowych - wody, energii elektrycznej, a także jednorazowych surowców niemożliwych do ponownego wykorzystania)
- ZMNIEJSZENIE ILOŚCI GENEROWANYCH ODPADÓW oraz ZAPOBIEGANIE ICH POWSTAWANIU (np. poprzez odzysk produktów ubocznych, wydłużanie cyklu życia produktów, stosowanie zasadniczych zmian produkcyjnych optymalizujących proces wytwórczy, wprowadzenie recyklingu i segregacji odpadów)
- WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII (np. poprzez wykorzystanie instalacji fotowoltaicznych i pozostałych mikrosieci energetycznych, pomp ciepła, biomasy i biogazu, czy energii wiatrowej)
Przykładowe inwestycje w zakresie GOZ na przykładzie wybranych branż
FIRMA PRZEMYSŁOWA
Przedsiębiorstwo zajmujące się wytwarzaniem różnych produktów i komponentów (w tym maszyn, elektroniki, narzędzi i wyrobów metalowych), angażujące się również w procesy produkcyjne obejmujące obróbkę materiałów, montaż i testowanie wyrobów - zdecydowało się na zakup kruszarki, sortowni i prasy do odpadów w celu ich efektywnego przetwarzania i odzyskiwania surowców. Dodatkowy element projektu objął zakup sensorów do monitorowania stanu zużycia surowców, co umożliwiło zoptymalizowanie i zautomatyzowanie procesu produkcyjnego w wyniku możliwości stałego monitorowania zużycia zasobów w czasie rzeczywistym.
FIRMA SPOŻYWCZA
Firma produkująca i dystrybuująca szeroki zakres produktów żywnościowych (w tym: przetwory, mięso, produkty mleczne i napoje), prowadzące jednocześnie kontrolę jakości produktów, pakowanie i dostawę do punktów gastronomicznych - zaimplementowało nowoczesny system pakowania żywności w opakowania wielokrotnego użytku. Projekt polegał na zakupie specjalistycznych maszyn produkcyjnych, które umożliwiły pakowanie produktów spożywczych w hermetycznie zamknięte pojemniki z tworzywa sztucznego, z zamknięciem na klipsy. Rezygnacja z opakowań jednorazowego użytku znacząco zminimalizowała pułap generowanych odpadów.
FIRMA LOGISTYCZNA
Działalność obsługująca klientów biznesowych - przedstawicieli rozmaitych branż - zajmująca się transportem i logistyką, której flota pojazdów obejmowała głównie tradycyjne pojazdy spalinowe - zdecydowała się na przejście na zrównoważony transport. Inwestycja poza zakupem pojazdów napędzanych energią elektryczną, objęła również infrastrukturę do ich ładowania (wybudowanie kompleksowej stacji ładowania pojazdów na terenie głównej siedziby przedsiębiorstwa). Rezygnacja z samochodów osobowych i ciężarówek napędzanych paliwami kopalnymi doprowadziła do redukcji emisji CO2, a dodatkowo - znacząco zmniejszyła koszty eksploatacyjne środków transportu.
FIRMA BUDOWLANA
Przedsiębiorstwo specjalizujące się w realizacji projektów budowlanych (obejmujących budowę, modernizację i remonty wszelkiego rodzaju obiektów mieszkalnych i komercyjnych, a także elementów infrastruktury) - postanowiło zakupić nowoczesną kruszarkę do betonu. Urządzenie to umożliwiło dokonanie zasadniczej zmiany procesu świadczenia usług poprzez rozdrabnianie starego betonu na kruszywo, możliwe do ponownego wykorzystania w ramach realizacji kolejnych zleceń, unikając tym samym dodatkowych kosztów związanych z zatowarowaniem. Projekt objął również zakup maszyn do przetwarzania drewna na surowce wtórne (w tym specjalistyczne młyny, piły i kruszarki).
FIRMA MEBLARSKA
Firma meblarska produkująca meble na indywidualne zamówienia klientów swój proces wytwórczy opierała na projektowaniu oraz ręcznym cięciu i obróbce drewna, co wiązało się z wysokim stopniem czasochłonności i niską efektywnością gotowych wyrobów. Przeprowadzona inwestycja obejmowała zakup komputerowo sterowanej maszyny CNC do precyzyjnego cięcia i obróbki drewna. Przyczyniło się to do minimalizacji marnotrawstwa materiałów, zwiększeniu trwałości końcowego produktu, a także zwiększenia wydajności produkcji, a tym samym - optymalizacji zużycia energii pod kątem pozostałych maszyn i urządzeń wykorzystywanych w procesie.
FIRMA ODZIEŻOWA
Firma zajmująca się produkcją i sprzedażą odzieży oraz pozostałych wyrobów tekstylnych na masową skalę - przeprowadziła inwestycję polegającą na zakupie nowej linii produkcyjnej. Umożliwiła ona produkcję odzieży z materiałów pochodzących z odzysku. W zakresie istniejących elementów ubioru, które były wadliwe lub zwrócone przez klientów i nie nadawały się do dalszej odsprzedaży - zdecydowano się ponadto na wdrożenie maszyny do rozdrabniania tekstyliów, dzięki czemu ubrania zamiast trafiać do utylizacji - zostały rozdrobnione na włókna tekstylne. Dodatkowy element projektu objął program do analizy składu materiału, w celu optymalizacji procesu sortowania i recyklingu.
Korzyści z wdrożenia systemu gospodarki obiegu zamkniętego w firmie
Benefity płynące z zastosowania rozwiązań GOZ w kontekście ochrony środowiska i przeciwdziałaniu zmianom klimatu są oczywiste i niepodważalne. Jako firma obsługująca klientów biznesowych - pragniemy w tym miejscu skupić się jednak głównie na korzyściach płynących dla samych przedsiębiorców i prowadzonych przez nich działalności. Co konkretnie sprawia, że ideologia GOZ jest atrakcyjna z punktu widzenia funkcjonowania podmiotów gospodarczych?
- Perspektywa sfinansowania projektów z udziałem środków publicznych
Wielu aktywnych przedsiębiorców posiada interesujące koncepcje biznesowe, bądź ich poszczególne elementy, które wymagają poniesienia nakładów inwestycyjnych. O ile nie wpisują się one w założenia danego programu unijnego - możliwość pozyskania bezzwrotnych środków na wskazany cel nie będzie dostępna. Warto mieć jednak na uwadze rozwiązania w zakresie GOZ, które w połączeniu z pierwotną koncepcją projektu, bądź nieco ją modyfikujące - mogą przyczynić się do tego, że koszty staną się kwalifikowalne, a brama do złożenia aplikacji dotacyjnej - otworzy się. Nie zachęcamy do szukania "rozwiązań na siłę", jednak przed podjęciem potencjalnych działań warto zweryfikować ów kwestię i zastanowić się nad alternatywnymi sposobami realizacji wyznaczonych założeń.
- Redukcja kosztów
Rozwiązania w zakresie GOZ najczęściej wiążą się z obniżeniem poziomu kosztów bieżących. Możliwość ponownego wykorzystania surowców pochodzących z recyklingu, a także powstałych odpadów produkcyjnych (które można przeznaczyć do wznowienia produkcji, bądź do dalszej odsprzedaży), obniżone koszty rachunków za media ze względu na zastosowanie odnawialnych źródeł energii, czy zmniejszenie zapotrzebowania na półprodukty oraz paliwa kopalne - to tylko przykłady działań, które zmniejszą poziom generowanych kosztów, a w długookresowym terminie - przyniosą zwrot z przeprowadzonej inwestycji.
- Poprawa efektywności operacyjnej (możliwość produkowania / świadczenia usług szybciej, taniej i z większą precyzją)
Realizacja projektów uwzględniających Ideologię GOZ, bardzo często idzie w parze z ogólną poprawą efektywności operacyjnej przedsiębiorstwa. Wymiana komponentów (maszyny, urządzenia, linie technologiczne, oprogramowanie) służących do produkcji lub świadczenia usług na nowsze, bardziej efektywne energetycznie, automatyzujące całość lub część procesów oraz gwarantujące większą precyzję i dokładność procesów - efekty uboczne takich działań bardzo często wpisują się w koncepcję modelu GOZ.
- Poprawa reputacji firmy
Wdrażanie systemu gospodarki obiegu zamkniętego buduje zaufanie do marki przedsiębiorstwa względem ich kontrahentów. Buduje to pozytywną opinię na temat danego podmiotu jako etycznego gracza na rynku, co często determinuje decyzję o podjęciu współpracy na płaszczyźnie biznesowej. Rozwiązania GOZ często wiążą się również z uatrakcyjnieniem oferty przedsiębiorstwa oraz wydajnością produkcji, co przekłada się zarazem na jej jakość, co może zwiększyć poziom satysfakcji i zaufania klientów. Wszelkiego rodzaju instytucje otoczenia biznesu również z aprobatą przyjmują wiadomości o stosowaniu przez firmę rozwiązań prośrodowiskowych, co może przynieść firmie benefity zarówno finansowe, jak i pozafinansowe. Najlepszym przykładem tego zjawiska są marki o zasięgu globalnym, które konkurują między sobą pod względem mnogości wdrażanych rozwiązań sprzyjających ochronie środowiska i klimatu. W skali mikro jest to jednak równie istotny aspekt, który może zapewnić firmie dodatkową przewagę względem podmiotów konkurencyjnych.
- Regulacje rządowe i zrównoważony rozwój
Działania w zakresie zrównoważonego rozwoju są coraz częściej promowane przez Unię Europejską, jak i rządy danych państw członkowskich. Kwestią czasu jest wprowadzenie dodatkowych regulacji w kontekście wdrażania rozwiązań gospodarki obiegu zamkniętego. Przeprowadzanie tego rodzaju inwestycji z wyprzedzeniem może spełnić oczekiwania poszczególnych instytucji, wnosząc tym samym komfort czasowy. Dodatkowo - rozwiązania GOZ ułatwiają zachowanie zgodności wewnętrznych procedur z aktualnie obowiązującymi normami - również w kontekście ochrony dany osobowych, bezpieczeństwa informacji, czy zarządzania ryzykiem.
- Stopień dywersyfikacji oferty, innowacyjności i nowatorstwa
Innowacyjność jest pojęciem pozytywnie odbieranym przez ogół społeczeństwa, a fakt wnoszenia na rynek niepowszechnych, bądź autorskich rozwiązań - uatrakcyjnia ofertę przedsiębiorstwa i podnosi zainteresowanie potencjalnych odbiorców. Wdrażanie systemu gospodarki obiegu zamkniętego często wiąże się z wdrażaniem innowacji w skali przedsiębiorstwa, danego regionu, a nawet całego kraju na danym rynku. Rozwiązania GOZ często równoznaczne są z pojawieniem się nowej gałęzi generowanych przychodów - na przykład w postaci odsprzedaży materiałów pochodzących z recyklingu, bądź wprowadzenia nowej usługi lub produktu, przy ich wykorzystaniu. Czynniki te wnoszą z kolei przestrzeń do zaimplementowania nowego stanowiska pracy, bądź przeznaczenia pozyskanej nadwyżki środków finansowych na kolejne inwestycje.
GOZ - Dotacje Unijne
Większość aktualnie funkcjonujących programów unijnych o charakterze inwestycyjnym premiuje operacje wykorzystujące system gospodarki o obiegu zamkniętym, poprzez przyznanie tego rodzaju operacjom dodatkowych punktów. W najbliższym czasie można spodziewać się ponadto ogłoszenia naborów dedykowanych stricte rozwiązaniom w zakresie GOZ.
Jeżeli chce sprawdzić, czy Twoja koncepcja rozwoju wpisuje się w ideologię GOZ lub po prostu ocenić, czy planowane do wdrożenia działania są możliwe do sfinansowania przy pomocy funduszy unijnych i jakie są realne szanse na pozyskanie dofinansowania - umów się na darmową, wstępną konsultację.
Aby być na bieżąco z aktualnie dostępnymi konkursami - zachęcamy do zapisu do naszego newslettera (zapis możliwy po przejściu do zakładki Dotacje i dofinansowania), w którym comiesięcznie publikujemy najnowsze informacje na temat ogłoszonych lub planowanych naborów.
